XUÂN
VỀ
Tác giả:
Nguyễn Bính
Đã thấy xuân về với
gió đông,
Với trên màu má gái
chưa chồng.
Bên hiên hàng xóm cô hàng xóm
Ngước mắt nhìn giời đôi mắt trong.
Từng đàn con trẻ chạy xun xoe,
Mưa tạnh, giời quang, nắng mới hoe.
Lá nõn, nhành non, ai tráng bạc ?
Gió về từng trận, gió bay đi...
Thong thả dân gian nghỉ việc đồng,
Lúa thì con gái mượt như nhung.
Đầy vườn hoa bưởi, hoa cam rụng,
Ngào ngạt hương bay, bướm vẽ vòng.
Trên đường cát mịn, một đôi cô,
Yếm đỏ, khăn thâm, trẩy hội chùa.
Gậy trúc dắt bà già tóc bạc,
Tay lần tràng hạt miệng nam mô
1937
(Tâm hồn tôi)
Thi sĩ Nguyễn Bính xuất hiện trong phong trào Thơ mới
trước năm 1945. Phong cảnh đồng quê, hình ảnh cô thôn nữ, bến đò ngang, phiên
chợ Tết... được Nguyễn Bính nói lên một cách bình dị, thân mật đáng yêu. "Tương
tư", "Chợ Tết", "Mưa xuân", "Xuân về",...
là những bài thơ hay của ông được nhiều người yêu thích.
Bài
thơ "Xuân về" là một bức tranh xuân có bốn cảnh xinh xắn, thân
mật về đồng quê, làng quê Việt Nam hơn
70 năm về trước. Con người và cảnh sắc nông thôn đã được thi vị hóa qua một hồn
thơ lãng mạn tài hoa.
Cảnh
xuân thứ nhất nói về cô thôn nữ
khi gió đông (gió xuân) thổi về. Gió xuân mang hơi ấm và khí xuân làm hồng lên
đôi má "gái chưa chồng", tuổi xuân mơn mởn. Cô láng giềng, cô
hàng xóm của nhà thơ bâng khuâng nhìn “giời” với "đôi mắt
trong" như đang ước hẹn, đợi chờ ai... Bức tranh xuân trẻ trung, tình
tứ được chấm phá qua hai hình ảnh "màu má gái chưa chồng" và "đôi
mắt trong" của cô hàng xóm đang "ngước mắt" nhìn trời
xuân:
"Đã thấy xuân về với gió
đông,
Với trên màu má gái chưa chồng.
Bên hiên hàng xóm cô hàng xóm
Ngước mắt nhìn giời đôi mắt trong".
Cảnh xuân thứ hai vừa đẹp, vừa sống
động, hồn nhiên và tươi xinh. Gió xuân thổi về từng trận, rồi "gió bay
đi", gợi lên sự phơi phới của sức xuân. Sau những tháng ngày mưa xuân,
mưa bụi trắng trời, nay mưa đã tạnh, bầu trời rất đẹp, một không gian ấm áp: "giời
quang, nắng mới hoe". Nắng mới là nắng đầu xuân: "nắng mới
hoe" là nắng hồng nhạt. Cỏ cây đâm chồi nảy lộc:
"Lá nõn, nhành non, ai
tráng bạc?".
"Lá nõn" là những mầm lá,
những lá non màu xanh ánh mướt, "nhành non" là những cành tơ
mới nẩy lộc có nhiều lá nõn màu xanh sáng như ngọc. Nhà thơ sung sướng ngạc
nhiên nhìn "lá nõn, nhành non" rồi thốt lên hỏi: "ai
tráng bạc ?". Lá xuân mỡ màng, non tơ sáng ngời lên lấp lánh. Các chữ:
"nõn", "non", "bạc?", đã gợi lên sắc xuân
và sức xuân kỳ diệu. Thi sĩ Xuân Diệu cũng đã nói hoa, lá, cành mùa xuân, cũng
nói đến "cành tơ" đầy gợi cảm:
"Của ong bướm này đây
tuần tháng mật
Này đây hoa của đồng nội xanh rì
Này đây lá của cành tơ phơ phất...".
(Vội vàng)
Cảnh xuân càng trở nên rộn ràng, vui tươi và hồn nhiên khi xuất hiện "Từng
đàn con trẻ chạy xun xoe". Các em nô đùa, các em đón nắng mới, các em
theo bà, theo chị đi trẩy hội mùa xuân. Cảnh xuân càng trở nên ý vị đậm đà.
Nét xuân đẹp thứ ba trong bức tranh xuân
của Nguyễn Bính mở ra một không gian nghệ thuật rộng lớn gợi lên cái hồn quê
buổi xuân về. Giêng, Hai là thời gian nông nhàn, bà con dân cày đã "nghỉ
việc đồng", ai nấy đều tíu tít trong lễ hội mùa xuân. Cánh đồng làng
bát ngát "Lúa thì con gái mượt như nhung". Một so sánh rất
hay, rất gợi cảm làm hiện lên những cánh đồng quê lúa xanh thắm, biển lúa êm
đềm "mượt như nhung". Vườn tược, xóm thôn nở trắng màu hoa
cam, hoa bưởi "ngào ngạt hương bay". Mùi thơm nồng nàn, quấn
quýt "bướm vẽ vòng". Cảnh bướm, hoa trong vườn xuân thật trữ
tình nên thơ:
"Đầy vườn hoa bưởi, hoa
cam rụng,
Ngào ngạt hương bay, bướm vẽ vòng".
Chữ "đầy", chữ "ngào ngạt" là hai nét vẽ gợi
lên cái thần, cái hồn của vườn xuân chốn quê. Nguyễn Bính đã đem cái tình yêu
mùa xuân, yêu làng mạc đồng quê để viết nên những câu thơ tuyệt bút về hương
hoa, về bướm hoa mùa xuân.
Một nét đẹp nữa trong bức tranh "Xuân
về" là cảnh đi trẩy hội. "Một đôi cô" duyên dáng,
tươi xinh trong bộ đồ dân tộc: "yếm đỏ, khăn thâm" đi trẩy hội
chùa. Các cụ già, bà già "tóc bạc" lưng còng, tay chống gậy
trúc, vừa đi vừa lần tràng hạt, miệng lầm rầm tụng niệm nam mô. Có cái phơi
phới, say mê của cô gái quê. Có cái phúc hậu, thánh thiện của tuổi già. Cảnh
trẩy hội xuân vừa tưng bừng náo nhiệt, vừa dân dã hồn hậu đáng yêu. Ta cảm thấy
như mình đang được sống lại lễ hội mùa xuân của làng quê hàng trăm năm về
trước:
"Trên đường cát mịn, một
đôi cô,
Yếm đỏ, khăn thâm, trẩy hội chùa.
Gậy trúc dắt bà già tóc bạc,
Tay lần tràng hạt miệng nam mô".
"Xuân về" là một bài thơ xuân
đẹp, cho ta nhiều ấn tượng và yêu thích. Những nét vẽ về "lá nõn, nhành
non...", về lúa con gái, "mượt như nhung", về hoa
bưởi hoa cam rụng đầy vườn "ngào ngạt hương bay", với "bướm
vẽ vòng"… Tất cả đã gợi lên một bức tranh xuân tươi đẹp, đầy hương
sắc, rất mặn mà, thân thuộc. Bức tranh xuân ấy còn có hình ảnh thiếu nữ với má
hồng, mắt trong, duyên dáng đi hội chùa làng, với "yếm đỏ, khăn
thâm"; còn có bà già đi hội, tay chống gậy trúc, tay lần tràng hạt,
miệng nam mô. Cảnh xuân, tình xuân được nhà thơ nói đến rất bình dị, mộc mạc,
mà rất thân thuộc đậm đà, đáng yêu. Nguyễn Bính đã gợi lên cái hồn quê nơi thôn
dã, đã để thương để nhớ trong lòng người bấy lâu nay.
Tình quê, hồn quê là
nét đẹp trong "Xuân về" của Nguyễn Bính. Thơ trong sáng, dung
dị vơi đầy một tình xuân, một cảnh xuân nơi đồng quê thật đầm ấm và rung động,
thiết tha. Thơ Nguyễn Bính dịu dàng, êm đẹp như ca dao, dân ca với sức sống
muôn đời.
Tạ Đức Hiền
